Leerlingen met LVB hebben groter risico op verzuim
‘Er zijn handvatten voor herkenning en passende aanpak’
Als een kind een licht verstandelijke beperking (LVB) heeft die nog niet herkend is, vormt dit een groot risico voor schoolverzuim. Omdat er geen diagnose is, wordt er niet altijd de juiste aanpak gevolgd om verzuim te voorkomen of te stoppen. Het afstudeeronderzoek van Jennifer Okoh laat zien dat er hulpmiddelen voorhanden zijn, voor zowel het herkennen van een LVB als voor een passende aanpak. Haar aanbevelingen geven de consulenten van Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten (LVS) in de regio nuttige handvatten om het verzuim onder deze leerlingen terug te dringen.
Jennifer Okoh
Ongeveer zestien procent van de bevolking heeft een LVB. Naar schatting zijn er dus 439.000 kinderen en jongeren (5-18 jaar) met een LVB. Hiervan zitten er slechts 68.000 leerlingen in het speciaal onderwijs. Met andere woorden: veel LVB-leerlingen bezoeken het regulier onderwijs en zijn vaak niet gediagnosticeerd. Voor hen zijn de risico’s op verzuim groter en zijn er minder beschermende factoren die verzuim kunnen voorkomen. Als LVB namelijk niet (h)erkend wordt en LVS geen aangepaste werkwijze heeft, kunnen deze jongeren overschat worden en hierdoor dieper in de problemen komen.
Herkennen is de eerste stap
Jennifer Okoh deed bij LVS ZHZ onderzoek naar leerlingen met LVB en ontdekte enkele belangrijke ijkpunten en handige hulpmiddelen. Zij sprak met LVS Consulenten in de regio en die erkennen dat er te weinig kennis is om jongeren met een LVB te herkennen. ‘Bij een leerling met LVB is er een cognitieve achterstand,’ vertelt Jennifer. ‘En ook een achterstand in conceptuele, praktische en sociale vaardigheden. Zoals tijdsbesef, kunnen plannen, zelfverzorging, omgaan met geld, emoties en relaties, zelfreflectie, gewetensontwikkeling enzovoorts. Gelukkig zijn er handige hulpmiddelen die consulenten kunnen gebruiken om deze leerlingen eerder te herkennen.’
Hulp bij het herkennen van een LVB-leerling
- Een kennistool ‘Je ziet het niet, leer het zien!’ van het Landelijk Kenniscentrum LVB.
- Een e-learning ‘Zie jij het, die LVB’ van het Landelijk Kenniscentrum LVB.
- Een signalenkaart met op één A4 weergegeven wat de signalen kunnen zijn in het contact met een leerling.
- De SCIL voor 14 tot 17-jarigen. Deze screening voor intelligentie en licht verstandelijke beperking bestaat uit veertien vragen en kan in 10-15 minuten worden afgenomen.
Hulp voor het omgaan met LVB-leerlingen
- Kennis-app LVB van het Expertisepunt Verstandelijke Beperking, met handvatten voor communicatie en benadering van mensen met een LVB.
- Kaartenset met pictogrammen, uit de strafrechtketen.
- Moeilijke woorden-lijst, uit de strafrechtketen.
- Handreiking voor het regulier onderwijs voor gesprekken met LVB jongeren.
- Afsprakenkaart, ontwerp van Jennifer Okoh.
- Risicospiegel, uit de strafrechtketen.
Training voor juiste omgang
Ook de omgang met een LVB-leerling kan anders aangepakt worden, maakt het onderzoek van Jennifer duidelijk. Zowel wat houding als wat communicatie betreft. ‘Behandel bijvoorbeeld niet te veel onderwerpen in één gesprek en zorg dat een gesprek niet te lang duurt,’ geeft Jennifer als tip. Een van haar aanbevelingen is dat alle consulenten getraind worden in het passend begeleiden van LVB-jongeren. Verder stelt Jennifer dat het bij deze doelgroep belangrijk is na te denken over ‘verwijtbaarheid’. ‘Kan er bij LVB-jongeren wel gesproken worden van verwijtbaar handelen?’, vraagt ze zich af. ‘Volgens mij is het veel belangrijker om te kijken naar zaken die verzuim helpen voorkomen. Zoals het stellen van een duidelijk toekomstdoel, ondersteuning van vrienden en ouders, het erkennen en stimuleren van interesses en talenten. Leg daar de focus op.’
En nu toepassen
Jennifer kreeg van haar docenten lovende reacties op haar afstudeeronderzoek. Ook de LVS Consulenten zijn blij met alle inzichten en handvatten die het rapport biedt. ‘Het rapport kan ook scholen en onderwijsondersteuners helpen,’ stelt Jennifer. ‘Ik hoop dat er op termijn echt een verschil zichtbaar gaat zijn in de verzuimaantallen. Want het belangrijkste is dat ook deze groep leerlingen een prettige en goede schooltijd heeft. Daar ligt immers de basis voor hun toekomst.’ Jennifer gaat haar kennis en ervaring met de LVB-doelgroep na haar studie verder inzetten. ‘Mensen met een LVB kunnen over het algemeen moeilijker meekomen in de samenleving. Hierdoor zijn zij bijvoorbeeld oververtegenwoordigd in de schuldhulpverlening. Daar zou ik me graag op richten in de toekomst.’
In de praktijk
Valerie Ali-Jhari is LVS Consulent en in haar werkgebied heeft zij regelmatig te maken met (mogelijke) LVB-leerlingen. ‘Ik heb contact met leerlingen in zowel regulier als speciaal onderwijs. Mijn ervaring leert me dat veel leerlingen gebaat zijn bij helderheid, structuur en rust. Of ze nu een LVB hebben of niet. Kinderen worden snel overprikkeld door de ‘brij’ die taal kan vormen en kunnen dan de belangrijke boodschappen niet meer onderscheiden en onthouden. Daarom gebruik ik vaak visuele ondersteuning. Vooraf al met een duidelijke agenda van de bespreekpunten. En tijdens het gesprek gebruik ik hiervoor de pictokaarten uit de strafrechtketen. Daarmee kan ik snel goed duidelijk maken wat thuisblijven van school kan betekenen. Dat het niet iets lichtzinnigs is, maar serieuze gevolgen kan hebben. Korte heldere boodschappen zijn essentieel in deze gesprekken. Vooral niet om de hete brij heen draaien, maar zeggen waar het op staat. Daarnaast zijn we bezig met het ontwerpen van een visuele ‘trap’ om de stappen van het jeugdstrafrecht te laten zien. Als de leerling kan zien ‘hier sta ik nu en dit gebeurt er als ik langer verzuim’, helpt dat enorm. Bij het maken van afspraken zet ik vervolgens alles weer in korte boodschappen of met tekeningen op papier, als visueel handvat voor de leerling.’