Schijfster Francine Oomen
‘Er niets mis met de jongeren; wél met de maatschappij’
In ‘Een blik op morgen’ vragen we experts uit het veld hun visie met ons te delen. Verfrissend. Onverwacht. Inspirerend. En soms een tikkeltje activistisch, zoals schrijfster Francine Oomen (1960). Ze is vooral bekend van haar kinderboekenserie ‘Hoe overleef ik…’. Onlangs publiceerde zij haar eerste boek in deze reeks voor volwassenen: ‘Hoe overleef ik… alles wat ik niemand vertel’. Een onmisbaar boek voor ‘Generatie Hoe overleef ik (Hoi)’, waarin de mentale gezondheid van jongeren centraal staat. ‘Struggelen hoort bij opgroeien. Praat over de oorzaken in plaats van het te medicaliseren,’ stelt Francine.
Francine: ‘Via social media kwam ik erachter dat er behoefte was aan een nieuw boek in de ‘Hoe overleef ik-reeks, maar dan voor de huidige generatie jongeren. Ik deed een oproep om vooral ervaringen en ‘struggels’ met mij te delen en ontving maar liefst 4.000 mails! Vaak met hele levensverhalen. Die vormden met elkaar een goed sociologisch onderzoek en het startpunt voor een nieuw boek. Daaropvolgend heb ik diepe gesprekken gevoerd met jongeren, wat onder andere leidde tot Hoe overleef ik… de podcast. Daarnaast nam ik een hoop ervaring mee uit mijn eigen leven en uit het (zelf)onderzoek dat ik al jaren doe. Dat alles leidde tot dit nieuwe boek, opnieuw vol survivaltips.’
‘Generatie Hoi’
Francine: ‘Er ligt veel druk op jongeren van vandaag. Er zijn hooggespannen verwachtingen, vanuit de maatschappij en vanuit henzelf, en de social media spelen daar zeker een rol in. Ze vergelijken zich met elkaar en hebben al snel het gevoel dat ze falen. Dat zorgt voor overbelasting en stress, burn-out, angst en paniek, schaamte en eenzaamheid. Het onderwijs is gericht op kennis, maar wat heb je aan kennis zonder zelfkennis? Veel jongeren lopen daardoor vast, tijdens of na hun studie. Daarnaast wordt een psychisch probleem meestal los gezien van wat er in het leven van de betreffende persoon en diens ouders en grootouders is voorgevallen. Het wordt benaderd en behandeld als een individueel probleem, niet in systemisch verband.’
Stop dus met te pathologiseren en medicaliseren en start met investeren in de basis en in échte ondersteuning.
Oorzaak achterhalen
Francine: ‘Als mensen problemen hebben, fysiek en/of mentaal wordt er te weinig gekeken naar de diepere oorzaken. Dat is ook spannend en vaak ingrijpend. Het heeft consequenties. ‘Niet lullen maar poetsen’ is heel lang het devies geweest. Over problemen praat je niet, vuile was hou je binnen. De huidige generatie is de eerste die melding doet van hun worsteling. Ga daarom het échte gesprek aan, de diepte in. Niet: je hebt een burn-out, omdat je te veel hooi op je vork neemt, dus doe een time-managementcursus. Maar: Waarom neem je zoveel hooi op je vork dat je een burn-out krijgt? Daar focussen de gesprekken in mijn podcast met jongeren zich op. Samen zoeken we naar de échte oorzaak van hun mentale problemen. En die liggen vaak in wat er ‘vroeger’ is voorgevallen.’
Stop met medicaliseren
Francine: ‘Lang lag er een stigma op hulp zoeken. En als je nu hulp zoekt, word je niet zelden een stoornis aangepraat met bijhorend medicijn. Jongeren gaan zichzelf vervolgens beperken tot het label dat ze opgeplakt kregen. Terwijl de onderliggende oorzaak niet wordt opgelost. Als je al wordt doorverwezen, dan moet je lang wachten voordat je daadwerkelijk met iemand in gesprek kan. En ook daar wordt te vaak alleen gekeken naar de quick-fix, zonder de dieperliggende oorzaken aan te pakken. Jongeren zijn daarom ook steeds meer geneigd tot zelfdiagnose, bijvoorbeeld met hulp van influencers op TikTok, die reclame maken voor medicijnen. De farmaceutische industrie profiteert hiervan en er is nul controle op. Zorgelijk. Ik wil een pleidooi houden voor het stoppen van het te snel pathologiseren en medicaliseren en meer aandacht besteden aan onderliggende oorzaken. En ja, dat kost meer tijd en inzet dan elke dag een pilletje. Maar op de lange termijn levert het veel meer op.’
Start met investeren
Francine: ‘Ik denk dat er zaken in de maatschappij aan verandering toe zijn. Te beginnen bij het onderwijs. Dat is nu niet gericht op leren over wie we zijn, en hoe we we zo goed mogelijk met onszelf en elkaar om kunnen gaan. Alles draait om cognitie en prestatie. Eigenlijk al vanaf het consultatiebureau. Stimuleer kinderen hun passie en talent te vinden, leer ze communicatievaardigheden, leer ze behoeftes en grenzen aan te geven. Stimuleer kritisch nadenken en creativiteit. Want expressie is de remedie tegen depressie. Ook in de GGZ moet er veel veranderen. Leidt mensen die in de zorg werken adequaat op. Opleidingen lopen vaak achter op de actuele inzichten. Het ontbreekt vaak aan traumasensitiviteit, aan het inzicht dat je biografie je biologie wordt. Stop dus met te pathologiseren en medicaliseren en start met investeren in de basis en in échte ondersteuning. Er is niets met de jongeren, ze brengen in beeld wat er in het familiesysteem en in de maatschappij speelt.’
