Marjola Engel (GGD) over wijkaanpak ‘Rookvrij’
‘Inwoners actief betrekken voor écht passende oplossingen’
Als projectleider publieke gezondheid bij de GGD Zuid-Holland Zuid houdt Marjola Engel zich bezig met het thema Rookvrij. Het programma ‘Rookvrij leven voor iedereen’ van GGD GHOR en Pharos sprak haar direct aan door de wijkgerichte aanpak. ‘Omdat het belangrijk is samen te werken met de mensen om wie het gaat,’ meent zij. In twee wijken in Gorinchem en Zwijndrecht werkt ze samen met inwoners en professionals aan een passende aanpak voor hun wijk.
1.
Waarom focus op het thema roken?
Marjola: ‘Roken zorgt op dit moment voor ongeveer tien procent van de zorglast. Mede door het roken is de levensverwachting voor inwoners van wijken met een lagere sociaal-economische status korter dan elders. Dit blijkt uit onderzoek van kennisinstituut Pharos. Mensen met een laag inkomen roken bijna twee keer zoveel en hebben bovendien vaak te maken met meerdere (gezondheids)problemen. Hoewel tachtig procent van de mensen die roken eigenlijk wil stoppen, lukt dit lang niet altijd. Vaak omdat er meerdere problemen zijn, zoals stress en schulden, of omdat de bestaande stoppen-met-roken-aanpak niet goed aansluit.’
Marjola Engel, projectleider Publieke Gezondheid GGD ZHZ
2.
Wat is een wijkgerichte aanpak?
Marjola: ‘Wijkgericht betekent onder andere een persoonlijke aanpak die rekening houdt met de complexe levenssituaties van de wijkbewoners. Bijvoorbeeld door hun eigen ervaringen in te zetten voor een positieve verandering van de wijk. We betrekken bewoners en lokale professionals dus actief, met een zogeheten participatief actie-onderzoek. We gaan het gesprek aan om te achterhalen waarom er in een wijk veel wordt gerookt; wat buurtbewoners nodig hebben om te kunnen stoppen; en wat professionals nodig hebben om het gesprek over ‘stoppen met roken’ te starten. We werken ‘community-up’ samen met lokale ervaringsdeskundigen, sleutelfiguren en zorgprofessionals. Daarbij kijken we ook naar de samenhang tussen roken en onderliggende problemen – zoals eenzaamheid, stress, armoede, gezondheid – en hoe we daar iets aan kunnen doen. Naast mijzelf is hier een onderzoeker vanuit de GGD bij betrokken, evenals welzijnwerkers en ambtenaren in de wijk, en een stoppen-met-roken coach.’
3.
Wat zijn de eerste stappen?
Marjola: ‘Vorig jaar hebben we subsidie aangevraagd bij GGD GHOR en Pharos voor het programma ‘Rookvrij leven voor iedereen’. Zij subsidiëren dit programma in nog 35 gemeenten. Wij richten ons op de wijken Haarwijk en Gildenwijk in Gorinchem en Noord & Kort-Ambacht in Zwijndrecht en werken daar samen met de bewoners en lokale professionals in de wijken. Zo sluiten we goed aan bij wat nodig en haalbaar is. We zijn gestart met het creëren van draagvlak in de wijk, wie zijn wij en wat komen we brengen. Gelukkig hebben we ook een welzijnswerker in ons team die de wijken goed kent. Daarbij sluiten we aan bij initiatieven die er al zijn in de wijk. Volgend door het in kaart brengen van de huidige situatie door onder andere een wijkverkenning en diepte-interviews. Inmiddels zijn we in beide wijken van start gegaan met het participatief actie-onderzoek. De uitkomsten daarvan geven richting aan de uitvoering. We kiezen hierbij gerichte activiteiten om concrete veranderingen en verbeteringen vorm te geven, samen met inwoners en professionals, waarbij de inwoners centraal staan.’
Interviews met ervaringsdeskundigen
Via mooie interviews met ervaringsdeskundigen die succesvol gestopt zijn met roken is het de bedoeling mensen te inspireren en het gesprek over roken te openen. In zo’n interview komt sociaal werker Joanna (33) aan het woord. Sinds enkele maanden is zij rookvrij. Nu gaat ze het gesprek aan met wijkgenoten uit Noord & Kort-Ambacht in Zwijndrecht, die willen stoppen met roken. ‘Ik ga in gesprek met mensen uit de wijk. Bijvoorbeeld over een goed moment om te stoppen. Want als er veel gebeurt in je leven, dan is dát misschien niet het goede moment. Ook geef ik tips over hulpmiddelen. Dat die vaak worden vergoed door je zorgverzekeraar zonder dat het van je eigen risico afgaat. En ik ben ook gewoon eerlijk dat het hard werken is. Je krijgt het niet cadeau.’
4.
Wat zijn de uitdagingen?
#4 Wat zijn de uitdagingen? Marjola: ‘Het overkoepelende thema is roken, maar wat en hoe we hieraan uitvoering gaan geven, staat nu nog niet vast. Dit is soms lastig uitleggen aan de mensen die je wilt bereiken en met wie je wilt samenwerken. Daarom hebben we veel tijd en energie gestoken in het creëren van draagvlak. Via bestaande activiteiten en initiatieven in de wijk zijn we het gesprek aangegaan. Vanuit ervaringen van wijkbewoners en professionals in de wijk hebben we inzicht gekregen in wat de betekenis is van roken voor (verschillende) doelgroepen. Belangrijk is dat er een gesprek ontstaat, dat er openheid is en drempels verdwijnen. Bijvoorbeeld doordat inwoners beseffen dat hulp bij stoppen met roken gratis beschikbaar is. Het is zaadjes planten en hopen dat ze uitgroeien tot stappen richting een gezonder leven. Dat blijft een proces van lange adem.’
5.
Wat hoop je te bereiken?
Marjola: ‘Onze aanpak heeft drie resultaatgebieden. Als eerste: het gesprek over roken versterken. Door roken en de invloed ervan op je gezondheid bespreekbaar te maken, werken we aan normverandering. Dit zijn vaak brede gesprekken, vanwege de samenhang met andere aspecten in iemands leven. Ten tweede: een betere toeleiding naar passende SMR-zorg (Stoppen met Roken). En als derde willen we dat ook lokale professionals en sleutelfiguren beter inzicht hebben in de SMR-ondersteuning die nodig is in een wijk, zodat ze die actief kunnen aanbieden. Welke interventies en oplossingen er verder nog in de wijken komen, kan ik niet voorspellen. Maar om tot goede oplossingen te komen is het nodig dat buurtbewoners betrokken worden en dat er een netwerk gebouwd wordt met sleutelfiguren, ervaringsdeskundigen en lokale professionals. En dat de samenwerking gebeurt op basis van wetenschappelijke, praktijk- en ervaringskennis. In ieder geval gaan we met de energie mee van de activiteiten die nu al worden bedacht. Er is zoveel kennis in de wijken, die moeten we gewoon benutten!’