Arne: ‘We zien gezondheidsachterstanden groter worden. Dat heeft onder andere te maken met sociaal-economische omstandigheden, maar ook met hoe we kijken naar inwoners en gezondheid. Het gaat dan vooral om ongelijkheid en specifiek over de vraag op welke manier kennis van inwoners en doelgroepen meetelt in beleid en uitvoering van de publieke gezondheid. Het is tijd voor een socialere en democratischere benadering van gezondheid. Vooral ook omdat de beste oplossing niet altijd de oplossing is die wíj bedenken. Om echt effectief te zijn en het systeem te helpen veranderen, moet je klein beginnen, direct bij de mensen, bij hun overtuiging en in hun woonomgeving. Dit kan soms lastig zijn, maar heeft wel de meeste impact voor een positieve verandering. Dat is waar het participatief actieonderzoek begint.’

Arne: ‘Ons eerste participatief actieonderzoek was in de Dordtse wijk Krispijn. Daar is de ervaren gezondheid heel slecht. Wij dachten dat armoede het voornaamste probleem was, wat voor een deel ook zo was. Toen we het hierover hadden, gaven de deelnemers aan het moeilijk te vinden om vanuit hun rol iets aan armoede te veranderen. Ze hadden meer gevoel bij andere onderwerpen die in hun omgeving speelden, zoals zwerfvuil, de sociale onveiligheid en de grauwe woonomgeving. Daar ging vervolgens het onderzoek over. We bouwden een relatie op met elkaar, waarna de onderzoekers zelf in beweging kwamen om de situatie in hun omgeving te verbeteren. Een gevolg van dit onderzoek is dat er nu een wijkraad is die allerlei initiatieven oppakt. Zo’n onderzoek loopt overigens via inwoners, maar ook via het netwerk van partijen in de wijk, de gemeente en buurtcentra. ‘Community-up’ noemen we dat. Dat is misschien niet representatief, maar je moet beginnen met wie zich meldt. Later in het onderzoek kun je dan de bevindingen toetsen in de bredere setting van bijvoorbeeld een bewonersavond. In Krispijn hadden de onderzoeksdeelnemers goed aangevoeld wat er in de wijk nodig was.’

Arne: ‘De relaties die je als GGD ZHZ in wijken opbouwt, moet je natuurlijk wel blijven onderhouden. Dan kun je daar een beroep op blijven doen voor nieuwe inzichten, of – op voorspraak van inwoners – werken aan nieuwe initiatieven. Na Krispijn zijn we in Gorinchem gestart met een participatief actieonderzoek rondom rookvrij leven. Een belangrijk inzicht dat hieruit naar voren kwam, is dat inwoners willen weten dat hulp bij stoppen met roken vergoed wordt door de zorgverzekeraar én dat dit niet van het eigen risico afgaat. Daarnaast blijkt dat samen stoppen en steun van anderen enorm helpt bij een succesvolle stoppoging. Voor inwoners die veel stress en/of armoede ervaren, is het soms nodig om eerst andere uitdagingen aan te pakken voordat stoppen met roken aan de beurt is. In Zwijndrecht volgt eenzelfde onderzoek. In Hendrik-Ido-Ambacht is begonnen met een onderzoek en ook in andere wijken in Dordrecht West is er een participatief actieonderzoek gestart om de ervaren gezondheid van inwoners te verbeteren, naar aanleiding van het ‘Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid'.