Jaarverslag LVS toont stijgend verzuim
‘Focussen op ondersteuning waar jongeren en ouders meeste baat bij hebben’
LVS (Leerplicht en Voortijdig Schoolverlaten) van de DG&J Zuid-Holland Zuid beschermt het recht op onderwijs voor alle jongeren in de regio. Namens de tien gemeenten houdt LVS toezicht op de Leerplichtwet en voert het de Doorstroompuntfunctie Voortijdig Schoolverlaten (VSV) uit. Samen met jongeren, hun ouders en partnerorganisaties streeft LVS ernaar dat jongeren een startkwalificatie behalen (zie kader). Lukt dit niet dan begeleidt LVS hen richting de best passende plek in de samenleving, vaak een combinatie van onderwijs, werk of zorg. Enkele maanden geleden publiceerde LVS het jaarverslag over het schooljaar 2023-2024.
Complexiteit neemt toe
De belangrijkste conclusie uit dit jaarverslag is dat het percentage verzuim en vrijstellingen vorig schooljaar opnieuw is gestegen (+17%). Net als het jaar daarvoor en net als in de rest van het land. ‘Hierdoor kwamen de doorlooptijd en kwaliteit van ons werk opnieuw onder druk te staan. Ook omdat de complexiteit van de zaken toeneemt’, zegt Jan-Willem Koene van LVS en mede-opsteller van het jaarverslag. De verzuim-oorzaken lopen uiteen: van ouders die te gemakkelijk omgaan met de leerplicht tot wachtlijsten in het gespecialiseerd onderwijs. ‘Maar als belangrijkste oorzaak zien wij toch de toenemende mentale problemen bij jongeren’, stelt Jan-Willem. ‘Jongeren leren nu eenmaal het beste als ze ‘lekker in hun vel zitten’. Maar steeds vaker blijkt hun mentale gezondheid een negatieve invloed te hebben op hun ontwikkeling. Daarom is het een gezamenlijk opgave om bij schoolverzuim of schooluitval vroegtijdig andere problemen te signaleren en daar actie op te ondernemen.'
MAS en HALT werken
Samen met het Openbaar Ministerie, Raad voor de Kinderbescherming, HALT, koepelorganisatie Ingrado en de Vereniging Nederlandse Gemeenten is destijds de Methodische Aanpak Schoolverzuim (MAS) ontwikkeld. In deze aanpak verschuift de focus van een strafrechtelijke aanpak van verzuim naar preventie en vrijwillige (jeugd)hulp. Met als doel: leerlingen geheel of gedeeltelijk te laten terugkeren naar school. MAS omvat vier routes: vrijwillige jeugdhulp, een HALT-straf, de civielrechtelijke of de strafrechtelijke route. Het aantal HALT-verwijzingen is vorig schooljaar gestegen met 84 procent; het aantal processen-verbaal is daarentegen gedaald. ‘Een proces-verbaal is een ultiem middel om schoolverzuim aan te pakken,’ stelt Jan-Willem. ‘We proberen dit zoveel mogelijk te voorkomen, bijvoorbeeld door in een vroegtijdig stadium HALT in te schakelen of door goede samenwerking met partners zoals scholen, samenwerkingsverbanden en hulpverleningsorganisaties.’
Aantal vrijstellingen stijgt
Soms kunnen leerlingen een vrijstelling krijgen voor inschrijving op een school. De Leerplichtwet noemt hiervoor een aantal gronden. Afgelopen jaar steeg het aantal vrijstellingen op lichamelijke en/ of psychische grond dat LVS behandelde met 25 procent, en het aantal toegekende vrijstellingen met 32 procent. ‘Dit ondanks de extra inzet van scholen, samenwerkingsverbanden en LVS om voor deze jongeren een passende onderwijsplek te vinden. De stijging lijkt vooral te zitten in de toegenomen mentale kwetsbaarheid van jongeren', stelt Jan-Willem. Daarnaast is een vrijstelling mogelijk als ouders vanwege hun levens- of geloofsovertuiging bezwaren hebben tegen de richting van de scholen in de (directe) omgeving. Ook hier steeg aantal toegekende vrijstellingen, met 35 procent. Jan-Willem: ‘Het is niet helemaal duidelijk wat hier de oorzaak van is. Maar ouders lijken steeds vaker bedenkingen te hebben tegen de richting van het onderwijs.’
Thuiszitters vragen aandacht
‘Thuiszitters’ zijn leerlingen die leerplichtig of kwalificatieplichtig zijn maar al vier weken ongeoorloofd niet op school zijn geweest, zonder dat ze een vrijstelling hebben of ziek zijn. Vaak zijn het leerlingen bij wie sprake is van verwijtbaar verzuim, in combinatie met achterliggende (zware) problematiek, zowel bij het kind als in de thuissituatie. ‘Onze inzet hierbij is hetzelfde als bij andere vormen van ongeoorloofd verzuim,’ vertelt Jan-Willem. ‘Alleen is de samenwerking met ketenpartners nóg belangrijker, vanwege de vaak complexe en meervoudige problematiek.’ Het percentage ongeoorloofde thuiszitters is afgelopen schooljaar gedaald. Er is echter een grote groep geoorloofde thuiszitters, jongeren die langdurig ziek zijn of wachten op een behandeling, behandel- of onderwijsplek. ‘Deze groep heeft blijvende aandacht nodig', stelt Jan-Willem. ‘Het is aan de scholen om het thuiszitten bij de ketenpartners onder de aandacht te houden. Daarbij is het ons inziens belangrijk dat onderwijs en zorg niet apart maar integraal opereren. Dus dat perspectief op onderwijs altijd deel uitmaakt van het hulpverleningstraject.’
Leerplicht en startkwalificatie
De Leerplichtwet geldt voor kinderen en jongeren van 5 tot 18 jaar. De volledige leerplicht eindigt aan het einde van het schooljaar waarin een jongere 16 jaar wordt. Jongeren tussen de 16 en 18 jaar die geen startkwalificatie hebben, zijn nog wel kwalificatieplichtig. Dat betekent dat ze een startkwalificatie moeten behalen in de vorm van een diploma mbo-niveau 2 (of hoger), havo of vwo. LVS ondersteunt ook jongeren tussen de 18 en 23/27 jaar bij het behalen van een startkwalificatie.
Voortijdig schoolverlaters
Voortijdig schoolverlaters zijn jongeren die het onderwijs verlaten zonder startkwalificatie. Deze groep – hoofdzakelijk mbo-studenten – groeit licht van jaar tot jaar, in onze regio en landelijk. De redenen lopen uiteen: van een verkeerde opleidingskeuze of gebrek aan stageplekken tot een te snelle uitstroom naar betaald werk (‘groenpluk’) of multiproblematiek. Het regionale Doorstroompunt wil de schoolverlaters tussen 18 en 23 jaar (en in sommige gevallen tot 27 jaar) in beeld brengen en begeleiden. De Doorstroomcoaches (die bij LVS MatchMakers heten) helpen deze jongeren bij het vinden van onderwijs, werk, zorg of een combinatie hiervan. Vorig jaar konden de MatchMakers 111 jongeren plaatsen. Daarnaast monitort LVS samen met scholen de overstap van vmbo naar mbo. Voor leerlingen die deze overstap niet zelf of met reguliere ondersteuning kunnen maken, wordt LVS ingeschakeld. Via het informatiesysteem Intergrip is er zicht op het aanmeldproces. Van de ongeveer 3.000 vmbo-leerlingen die vorig jaar overstapten naar een vervolgopleiding zijn er 43 begeleid door LVS.
Maatwerk, focus, preventie
‘Er zijn veel ontwikkelingen die kunnen leiden tot verzuim en schooluitval,’ besluit Jan-Willem. ‘We zetten in op maatwerk en focussen op de ondersteuning waar jongeren en ouders het meeste baat bij hebben. Zo proberen we zoveel mogelijk jongeren aan een startkwalificatie, een baan en een kansrijke toekomst te helpen. Zodat ze tot hun recht komen, zichzelf kunnen ontplooien en gelukkig worden. De samenwerking met alle ketenpartners is hierbij onmisbaar. Evenals preventie. Uit onderzoek blijkt dat als jongeren onvoldoende toekomstperspectief hebben dit vaker leidt tot een zwakke arbeidsmarktpositie, sociale uitsluiting en een slechtere gezondheid. De maatschappij ziet zich vervolgens gesteld voor hogere kosten vanwege het beroep op sociale voorzieningen en mogelijk toenemende criminaliteit. Maar investeringen aan de voorkant kunnen kostbaar ‘herstelwerk’ aan de achterkant voorkomen. Preventie is in het belang van iedereen: van leerlingen en hun gezinnen, van hulpverlenende organisaties en de maatschappij.’
Het volledige jaarverslag van LVS geeft een breder inzicht in de verschillende vormen van verzuim, vrijstellingen, vroegtijdig schoolverlaten, handhaving en preventie. Het gehele jaarverslag is te bekijken op www.jaarverslagleerplichtzhz.nl