Hoe 'bewust' is Zuid-Holland Zuid
Vóór en na de campagne ‘We zijn zelf het medicijn’ heeft GGD ZHZ onderzocht hoe het zit met het bewustzijn rond dementie in de regio. Chrystel Luijendijk was als onderzoeker en als lid van het multidisciplinaire projectteam hierbij betrokken. ‘We wilden de kennis over dementie peilen en meten in hoeverre mensen zich bewust zijn van de relatie tussen dementie en leefstijl,’ vertelt Chrystel. ‘Je hoopt dan natuurlijk dat na de campagne de kennis en het bewustzijn zijn toegenomen.’
Het wetenschappelijk onderzoek waarop de campagne ‘We zijn zelf het medicijn’ is gebaseerd en de campagne zelf komen uit Limburg, inclusief de methode voor de metingen en de gebruikte vragenlijsten. ‘Als GGD ZHZ hebben we een inwonerspanel van ongeveer 8.500 leden, die we regelmatig enquêtes over thema’s rond gezondheidsbevordering voorleggen,’ vertelt Chrystel. ‘Voor de eerste meting in september 2021 hebben we uit dit panel 1040 mensen geselecteerd tussen de 40 en 70 jaar, de doelgroep van de campagne. Zij kregen een online vragenlijst voorgelegd, die we ook via social media verspreidden. Ruim 500 inwoners hebben deze ingevuld.’
'Alleen al het invullen van deze enquête heeft toegevoegde waarde voor je bewustzijn. Al bereik je maar bij een paar procent van de mensen een reactie (zoals iets nalezen of opzoeken, even een momentje nadenken bij de supermarkt, enzovoorts). Dat zouden alle inwoners in Nederland minstens een keer moeten doen.'
[panellid]
‘Slechts een derde van de inwoners noemt kennis over dementie ‘goed’’
De deelnemers kregen stellingen voorgelegd over de relatie tussen leefstijl en dementie. ‘Slechts een derde van de inwoners noemt zijn kennis over dementie goed of uitstekend,’ vat Chrystel de resultaten samen. ‘Daar is dus nog een wereld te winnen. Een grote groep kent de relatie tussen dementie en mentaal actief zijn of bewegen. Dat zijn bekende thema’s die ook in media aan bod komen. Rond de 60 procent beseft dat er een verband kan zijn tussen de kans op dementie en het gebruik van alcohol of roken. Maar dan wordt het snel minder. Het risico-verhogende effect van bijvoorbeeld hoge bloeddruk, een hoog cholesterolgehalte of overgewicht is bij slechts een derde bekend. En dan zijn dit nog panelleden, die dus in principe geïnteresseerd zijn in dit soort thema’s.’
‘Steeds opnieuw energie steken in het vergroten van bewustzijn’
In februari 2023 volgde een ‘nameting’ om te zien of de impact van de campagne (bewustwording van de relatie tussen een gezonde leefstijl en hersengezondheid) in kaart te brengen was. Voor de zuiverheid van het onderzoek gebeurde dit bij een ander inwonerspanel. ‘Op basis van deze nameting zien we niet dat het bewustzijn rond dementie en leefstijl significant is gestegen onder het inwonerspanel,’ stelt Chrystel. ‘Daar zijn meerdere redenen voor aan te wijzen. Allereerst gingen de metingen om slechts een kleine steekproef van iets meer dan 500 inwoners. Daarnaast weten we dat bewustwording en gedragsverandering op groepsniveau moeilijk te beïnvloeden zijn. Kijk naar hoe lang het ontmoedigen van roken heeft geduurd. Ook deze campagne maakt duidelijk dat we blijvend aandacht moeten vragen voor het onderwerp, steeds opnieuw energie moeten steken in het vergroten van het bewustzijn. Pas later zal dit leiden tot bewustwording en uiteindelijk gedragsverandering.’
Het bewustzijn rond dementie in Zuid-Holland Zuid
Bewust dat je iets kunt doen om kans op dementie te verkleinen
Bewust dat mentaal actief zijn kans op dementie verkleint
55-75 %
Bewust dat er een relatie is tussen dementie en beweging, gezonde voeding, roken, alcohol
15-45 %
Bewust dat er een relatie is tussen dementie en depressie, overgewicht, diabetes, hart- en nierziekten, hoge bloeddruk, hoog cholesterol
Onvoldoende kennis om iets aan preventie te doen
Behoefte aan meer informatie
Resultaten na de 1-meting voorjaar 2023
Uit de 1-meting blijkt dat een kwart van de respondenten (26%) het afgelopen jaar iets gehoord heeft over hoe de kans op dementie te verkleinen is. Men (her)kende de campagne, de MijnBreincoach app en de campagnesokken. Ruim een derde van de respondenten (35%) heeft de indruk het afgelopen jaar meer bewust te zijn geworden van hun hersengezondheid en van de relatie tussen hersengezondheid en hun leefstijl. Bovendien geeft een kwart van de respondenten (26%) aan het afgelopen jaar gezonder te zijn gaan leven om hun hersengezondheid te verbeteren, door bijvoorbeeld meer te bewegen of gezonder te eten.
‘Het is een kwestie van de lange adem’
Beleidsadviseur bij de GGD ZHZ Kirsten van der Kuijp over het resultaat van de metingen: ‘Werken met een multidisciplinair team waarin ook onderzoek is vertegenwoordigd, is erg fijn. Cijfers geven nuttige inzichten. Daarbij moeten we kritisch blijven kijken naar álle factoren. En als we doelgroepen meer gaan betrekken bij ons beleid, kunnen we ook onder hen evalueren. Duidelijk is dat het met een onderwerp als dementie en leefstijl gaat om langetermijndoelen. Daarbij kunnen we tussenstapjes maken, die we goed kunnen monitoren en meten. Het is een kwestie van de lange adem!'
‘Het gaat om het enthousiasme dat beklijft’
Projectleider van de GGD ZHZ Judith Bouwmeester over het resultaat van de metingen: ‘De impact van een campagne als ‘We zijn zelf het medicijn’ laat zich moeilijk meten. Zo’n 1-meting kun je daarom zien als onderdeel van het totale resultaat. Met het verhaal achter ‘We zijn zelf het medicijn’ hebben we ongeveer 50.000 mensen bereikt, we zijn met zeker 1.000 mensen daadwerkelijk in gesprek geweest en we hebben zo’n 2.000 paar vrolijke sokken uitgereikt. De realisaties bij mensen, de emoties ook, en de intense samenwerking met uiteenlopende partners in de regio – naast de cijfers zijn déze resultaten net zo belangrijk. Het gaat om het enthousiasme dat beklijft!’
